الآثارُ الاستثنائيُة للعقدِ الباطلِ دراسةٌ فقهيّةٌمع بيانِ موقفِ نظامِ المعاملاتِ المدنيّةِ السّعوديّ

المؤلفون

  • ريم عبيد الله سالم الجهني قسم الدراسات الإسلامية كلية الآداب والعلوم الإنسانية جامعة طيبة

DOI:

https://doi.org/10.51930/jcois.2025.83.%25p

الكلمات المفتاحية:

الآثار، الاستثنائية، العقد، الباطل، \ النكاح

الملخص

هذا البحث بعنوان: "الآثار الاستثنائية للعقد الباطل، دراسة فقهية مقارنة، مع بيان موقف نظام المعاملات المدنية السعودي"، وقد سِرتُ على المنهج الاستقرائي التحليلي، وذلك باستقراء الموضوع من مظانه، وتحليل هذه المعلومات؛ للوقوف على مدى صحتها، ثم النظر والبحث في الأدلة. ويهدف البحث إلى التعرف على الآثار الاستثنائية للعقد الباطل، والوقوف على حقيقته وبيان مدى إمكانية تصحيحه، وإبراز توافق نظام المعاملات السعودي مع ما ذهب إليه فقهاء المذاهب المعتمدة. واستدعى البحث أن يُقسَّم على: مقدمة، ومبحثين؛ المبحث الأول: التعريف بمصطلحات العنوان، وفيه ثلاثة مطالب؛ الأول: معنى الآثار الاستثنائية، الثاني: مفهوم العقد، الثالث: مفهوم الباطل والفاسد. المبحث الثاني: الآثار الاستثنائية للعقد الباطل، وفيه ثلاثة مطالب؛ الأول: استحقاق المهر ووجوبُ العِدة وثبوت النَّسب، الثاني: البطلان الجزئي للعقد، الثالث: التحول إلى عقدٍ آخَر صحيح. وأهم النتائج: أن الباطل والفاسد مترادفان عند الجمهور، يُطلَق كلٌّ منهما في مقابل الصحيح، والعقد إن وقع مستكملًا لأركانه، مستوفيًا لشروطه كان صحيحًا نافذًا، وتترتب عليه آثارُه شرعًا، وإذا اختل ركنٌ من أركانه، أو شرط من شروطه، كان باطلًا، ولا يترتب عليه أيُّ أثر شرعي. والعقد الباطل وإن لم يكن له وجودٌ شرعي، فإن له وجودًا حسيًّا؛ وإذا لم يُنتِج أثرًا كتصرف شرعي، فهو يُنتجه كواقعة مادية، وقد رتَّب الفقهاء بعض الآثار الاستثنائية على العقد بالرغم من بطلانه؛ حمايةً للوضع الظاهر، واستقرارًا للمعاملات. وأما أهم التوصيات فهي تتبع ما يستجد من صور بطلان العقود، وتقديم مزيد من الأبحاث التي تهتم بنظام المعاملات.

المراجع

1. أثر بطلان العقد في الفقه الإسلامي والقانون المدني: محمد فرحات حجازي، مجلة كلية الشريعة والقانون بأسيوط، جامعة الأزهر، العدد 4، عام 1986م، ص 289-320.

2. الاختيار لتعليل المختار: عبد الله بن محمود بن مودود الموصلي (ت683هـ)، مطبعة الحلبي: القاهرة، (د.ط)، عام 1356هـ.

3. الاستذكار: يوسف بن عبد الله ابن عبد البر (ت463هـ)، تحقيق: عبد المعطي أمين قلعجي، مؤسسة الرسالة: (د.م)، ط1، عام 1414هـ.

4. الأشباه والنظائر في قواعد وفروع فقه الشافعية: عبد الرحمن بن الكمال جلال الدين السيوطي (ت٩١١هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام ١٤٠٣هـ.

5. الأشباه والنظائر: زين الدين بن إبراهيم ابن نجيم الحنفي (ت970هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1419هـ.

6. الإشراف على مذاهب أهل العلم: ابن المنذر، أبو بكر محمد بن إبراهيم، النيسابوري (ت319هـ)، مكتبة مكة الثقافية: الإمارات العربية المتحدة، ط1، عام 1425هـ.

7. الإشراف على نكت مسائل الخلاف: القاضي عبد الوهاب بن علي بن نصر (ت422هـ)، دار ابن حزم: بيروت، ط1، عام 1420هـ.

8. الإشكاليات التطبيقية لنظرية تحول العقد دارسة مقارنة: د.محمد عمار تركمانية غزال، مجلة كلية أحمد بن محمد العسكرية للعلوم الإدارية والقانونية، جامعة قطر، المجلد 1، العدد 1، عام 2014م، ص59- 87.

9. الأصل: محمد بن الحسن الشيباني (ت189هـ)، دار ابن حزم: بيروت، ط1، 1433هـ.

10. أصول الفقه، محمد بن مفلح المقدسي (ت763هـ)، تحقيق: د.فهد السَّدَحَان، مكتبة العبيكان: (د.م)، ط1، عام 1420هـ.

11. انتقاص العقد في الفقه والقانون، دراسة مقارنة: إبراهيم أحمد محمد الصادق، مجلة الدراية، العدد 15، عام 2015م، ص234- 279.

12. البحر الرائق شرح كنز الدقائق: زين الدين إبراهيم ابن نجيم الحنفي (ت970هـ)، دار المعرفة: بيروت، ط1، (د.ت).

13. بحر المذهب في فروع المذهب الشافعي: عبد الواحد بن إسماعيل الروياني (ت502هـ)، تحقيق: طارق فتحي السيد، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام 2009م.

14. بداية المبتدي في فقه الإمام أبي حنيفة: علي بن أبي بكر المرغيناني (ت593هـ)، مكتبة ومطبعة محمد علي (صبيح): القاهرة، (د.ط.ت).

15. بدائع الصنائع: أبو بكر بن مسعود الكاساني (ت 587هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام 1327هـ.

16. بطلان العقد في الفقه الإسلامي: عبد الحفيظ محمد قلعجي، مجلة الحقوق، جامعة الكويت، العدد 2، المجلد: 28، عام 2004م، ص185- 250.

17. البناية شرح الهداية: بدر الدين محمود بن أحمد العيني (ت855هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1420هـ.

18. بيان المختصر: محمود بن عبد الرحمن الأصفهاني (ت 749هـ)، دار المدني: السعودية، ط1، عام 1420هـ.

19. البيان في مذهب الإمام الشافعي، يحيى بن أبي الخير العمراني (ت558هـ)، دار المنهاج: جدة، ط1، عام 1421هـ.

20. تاج العروس من جواهر القاموس: محمد بن محمد بن عبد الرزَّاق الزَّبيدي (ت1205هـ)، دار الهداية: (د.م.ط.ت).

21. التبصرة: علي بن محمد اللخمي (ت478هـ)، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية: قطر، ط1، عام 1432هـ.

22. تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق: عثمان بن علي الزيلعي (ت743هـ)، المطبعة الأميرية: القاهرة، ط1، عام 1313هـ.

23. تحفة الفقهاء: محمد بن أحمد السمرقندي (ت540هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط2، عام 1414هـ.

24. تحول العقد بين الشريعة والقانون، أجود على غالب العزاوي، مجلة كلية الآداب، جامعة بغداد، العدد 22، عام 1978م)، ص401- 418.

25. التعريفات الفقهية: محمد عميم الإحسان، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام 1424هـ.

26. التعريفات، علي بن محمد بن علي الزين الشريف الجرجاني (ت816هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1403هـ.

27. تهذيب اللغة: محمد بن أحمد الأزهري (ت370هـ)، دار إحياء التراث العربي: بيروت، ط1، 2001م.

28. التوقيف على مهمات التعاريف: زين الدين محمد المناوي (ت1031هـ)، عالم الكتب: القاهرة، ط1، عام 1410هـ.

29. جامع السنن: محمد بن عيسى بن سورة الترمذي (ت279هـ)، دار إحياء التراث العربي: بيروت، ط1، عام 1421هـ.

30. جامع المسائل والقواعد في علم الأصول والمقاصد: عبد الفتاح بن محمد مصيلحي، دار اللؤلؤة للنشر والتوزيع: المنصورة، ط1، عام 1443هـ.

31. حاشية الدسوقي على الشرح الكبير: محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي (ت1230هـ)، دار الفكر: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

32. الحاوي الكبير: علي بن محمد الماوردي (ت 450هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1414هـ.

33. رفع الحاجب عن مختصر ابن الحاجب، عبد الوهاب بن علي بن عبد الكافي السبكي (ت771هـ)، عالم الكتب: (د.م)، ط1، عام 1419هـ.

34. سبل السلام: محمد بن إسماعيل الصنعاني (ت1182هــ)، دار الحديث: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

35. شرح الكوكب المنير: ابن النجار محمد بن أحمد الفتوحي الحنبلي (ت972هـ)، مكتبة العبيكان: الرياض، (د.ط)، عام 1413هـ.

36. شرح الوقاية: عُبيد الله بن مسعود المحبوبي (ت٧٤٧هـ)، تحقيق: د.محمد رمضان عبد الله، دار الوراق: عمان، ط1، عام 2006م.

37. شرح سنن أبي داود: أحمد بن حسين بن علي ابن رسلان (ت844هـ)، دار الفلاح: الفيوم، ط1، عام 1437هـ.

38. شرح مختصر اختلاف العلماء: للطحاوي، أحمد بن علي الجصاص (ت٣٧٠هـ)، دار البشائر الإسلامية: بيروت، ط2، عام 1417هـ.

39. الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية: إسماعيل بن حماد الجوهري (ت393هـ)، دار العلم للملايين: بيروت، ط4، عام 1407هـ.

40. صحيح مسلم: مسلم بن الحجاج القشيري (ت261هـ)، دار الطباعة العامرة: تركيا، (د.ط) عام 1334هـ.

41. عيون المسائل: القاضي عبد الوهاب بن علي بن نصر (ت422هـ)، دار ابن حزم: بيروت، ط1، عام 1430هـ.

42. غمز عيون البصائر: أحمد بن محمد مكي الحموي (ت١٠٩٨هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام 1405هـ.

43. الفتاوى البزازية: (مطبوع مع الفتاوى الهندية، دار الفكر (د،ت)، عن الطبعة الثانية بالمطبعة الكبرى الأميرية، ببولاق مصر المحمية، سنة 1310 هجرية).

44. فتح العلام بشرح الإعلام بأحاديث الأحكام: زكريا الأنصاري السنيكي (ت925هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1421هـ.

45. فتح القدير ومعه التكملة: لقاضي زاده، ابن الهمام كمال الدين محمد بن عبد الواحد السيواسي (ت861هـ)، دار الفكر: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

46. القواعد: عبد الرحمن بن أحمد بن رجب (ت795هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، (د.ط)، (د.ط).

47. القوانين الفقهية: ابن جزي محمد بن أحمد بن محمد (ت٧٤١هـ)، دار ابن حزم: بيروت، (د.ط)، (د.ت).

48. الكافي في فقه الإمام أحمد: عبد الله بن أحمد بن محمد ابن قدامة الحنبلي (ت620هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، ط1، عام 1414هـ.

49. كشاف القناع عن متن الإقناع: منصور بن يونس البهوتي (ت1051هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

50. كشف الأسرار عن أصول فخر الإسلام البزدوي: علاء الدين عبد العزيز بن أحمد البخاري (ت730هـ)، دار الكتاب الإسلامي: (د.م)، ط1، عام 1308هـ.

51. المبدع في شرح المقنع: إبراهيم بن محمد بن عبد الله ابن مفلح (ت884هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1418هـ.

52. المبسوط: محمد بن أحمد السرخسي (ت483هـ)، دار المعرفة: بيروت، (د.ط)، عام 1414هـ.

53. المجموع شرح المهذب: يحيى بن شرف الدين النووي (ت676هـ)، دار الفكر: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

54. المحكم والمحيط الأعظم: أبو الحسن علي بن إسماعيل ابن سيده (ت458هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، ط1، عام 1421هـ.

55. المحيط البرهاني في الفقه النعماني: محمود بن أحمد بن عبد العزيز ابن مَازَةَ الحنفي (ت616هـ)، دار الكتب العلمية: بيروت، (د.ط)، عام 1424هـ.

56. مختار الصحاح: محمد بن أبي بكر بن عبد القادر الرازي (ت666هـ)، تحقيق: يوسف الشيخ محمد، المكتبة العصرية: بيروت، ط5، عام 1420هـ.

57. مختصر اختلاف الفقهاء: أحمد بن محمد بن سلامة الطحاوي (ت 321هـ)، دار البشائر الإسلامية: بيروت، ط2، عام 1417هـ.

58. معجم اللغة العربية المعاصرة: د.أحمد مختار عمر (ت1424هـ)، عالم الكتب: (د.م)، ط1، عام 1429هـ.

59. معجم لغة الفقهاء، محمد رواس قلعجي وحامد صادق قنيبي، دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع: (د.م)، ط2، عام 1408هـ.

60. معجم مقاييس اللغة: أحمد بن فارس بن زكرياء (ت395هـ)، دار الفكر: بيروت، (د.ط)، عام 1979م.

61. المعونة على مذهب عالم المدينة: القاضي عبد الوهاب بن علي بن نصر المالكي (ت422هـ)، تحقيق: حميش عبد الحق، (د.ن): مكة المكرمة، (د.ط)، (د.ت).

62. المغني: عبد الله بن أحمد بن محمد ابن قدامة الحنبلي (ت620هـ)، دار الفكر: (د.م)، ط3، عام 1417هـ.

63. المهذب في فقه الإمام الشافعي، إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي (ت476هـ)، دار الكتب العلمية: (د.م)، (د.ط)، (د.ت).

64. الموسوعة الفقهية الكويتية: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية، الأجزاء 1 - 23: دار السلاسل: الكويت، ط2، الأجزاء 24- 38: مطابع دار الصفوة: مصر، ط1، الأجزاء 39- 45: وزارة الأوقاف: الكويت، ط2، عام 1404- 1427هـ.

65. موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم: محمد بن علي التهانوي (ت بعد 1158هـ)، تحقيق: د.علي دحروج، مكتبة لبنان ناشرون: بيروت، ط1، عام 1966م.

66. نظرية البطلان في العقود في الفقه الإسلامي: محمد الحسيني حنفي، مجلة العلوم القانونية والاقتصادية، جامعة عين شمس، العدد1، المجلد 2، عام 1960م، ص179- 203.

67. النظرية العامة للالتزام- المصادر الإدارية وغير الإدارية للالتزام: أحمد شوقي محمد عبد الرحمن، كلية الحقوق: جامعة بنها، (د.ط)، عام 2008م.

68. نهاية المطلب في دراية المذهب: عبد الملك بن عبد الله بن يوسف الجويني (ت478هـ)، تحقيق: عبد العظيم الديب، دار المنهاج: (د.م)، ط1، عام 1428هـ.

69. الهداية شرح بداية المبتدي: المرغيناني، علي بن أبي بكر المرغيناني (ت593هـ)، دار إحياء التراث العربي: بيروت، (د.ط)، (د.ت).

70. الوسيط في المذهب: أبو حامد الغزالي (ت505هـ)، دار السلام: القاهرة، ط1، عام 1417هـ.

71. الوسيط في شرح القانون المدني: عبد الرزاق أحمد السنهوري (ت1971م)، دار إحياء التراث العربي: لبنان، ط3، عام 1964م.

Index of sources and references

ibn almundhir، 'abu bakr muhamad bin 'iibrahim، alniysaburii ti: 319hi، (1425hi - 2004mi)، al'iishraf ealaa madhahib 'ahl aleilmi، ta1، maktabat makat althaqafiati، al'iimarat alearabiat almutahidati.

ibn alnajaar، 'abu albaqa' muhamad bin 'ahmad bin eabd aleaziz bin ealii alfutuhi، alhanbali، ti: 972hi، (1413hi=1993)، sharah alkawkab almunira، maktabat aleabikan، alriyad.

ibn alhamam، kamal aldiyn muhamad bin eabd alwahid alsiywasi، ta861hi، fath alqidir، wamaeah altakmilat watukmilatuhu: "natayij al'afkari"، liqadi zadahu، da: ta، dar alfikri، du: t.

ibn jazi، muhamad bin 'ahmad bin muhamad، ta: 741hi، (2013mi)، alqawanin alfiqhiatu، dar aibn hazma، bayrut، lubnan.

ibn rajaba، eabd alrahman bin 'ahmad bin rajaba، ti: 795hi، bi: ti، alqawaeidu، bi: ta، dar alkutub aleilmiati.

ibn raslan، 'abu aleabaas 'ahmad bin husayn bin ealiin almaqdisii alramlii alshaafieayi، t: 844 ha، (1437h - 2016mi)، sharh sunan 'abi dawud، ta1، dar alfalahi، alfiuma، masr.

ibn sayidh، 'abu alhasan ealii bn 'iismaeil bn sayidhi، t sanat 458h، almuhkam walmuhit al'aezami، ta1، 1421hi - 2000ma، dar alkutub aleilmiati، bayrut.

ibn abd albar، 'abu eumra، yusif bin eabd allahi، alnamiri، alqurtabi، ti: 463 ha، (1414hi= 1993mi)، alaistidhkaru، ta1، tahqiqu: eabd almueti 'amin qileiji، muasasat alrisalati.

ibn fars. 'ahmad bin faris bin zakaria'، alqazwini، t: 395hi، (1979mi)، muejam maqayis allughati، bayrut، dar alfikri.

ibn qudamata، muafaq aldiyn، eabd allah bin 'ahmad bin muhamadi، alhanbali، ti: 620hi، (1414hi)، alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu، ta1، dar alkutub aleilmiati.

ibn qudamata، muafaq aldiyn، eabd allh bin 'ahmad bin muhamadi، alhanbali، ti: 620hi، (1417hi - 1997mi)، almaghni، ta3، dar alfikri.

ibn mazah، burhan aldiyn، mahmud bin 'ahmad bin eabd aleazayza، alhanafii، ta: 616hi، (14124hi - 2004)، almuhit alburhanii fi alfiqh alnuemani، dar alkutub aleilmiati، bayrut، lubnan.

ibn mufliha، 'iibrahim bin muhamad bin eabd allahi، burhan aldiyn، alhanbali، ti: 884hi، (1418hi - 1997mi)، almubdie fi sharh almuqanaei، ta1، dar alkutub aleilmiati، bayrut.

ibn muflahi، muhamad bin muflahi، almaqdisii alhanbali، ti: 763hi، (1420hi - 1999mi)، 'usul alfiqahi، ta1، tahqiqu: du. fahd alssadahan، maktabat aleabikan.

ibn najim، zayn aldiyn 'iibrahim abn najim alhanafii، t 970hi، albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi، ta1، dar almaerifat bayrut.

ibn nujim، zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamad، ta:970hi، (1419hi - 1999mi)، al'ashbah walnazayir، ta1، dar alkutub aleilmiati، bayrut، lubnan.

ahmed shawqi muhamad eabd alrahman، (2008)، alnazariat aleamat lilailtizami - almasadir al'iidariat waghayr al'iidariat lilailtizamu، bi: t، kuliyat alhuquqi، jamieat binha.

al'azhari، 'abu mansur، muhamad bin 'ahmad al'azhari، ta370hi، (2001)، tahdhib allughati، ta1، dar 'iihya' alturath alearabi، bayrut.

al'asfahani، 'abu alqasim shams aldiyn، mahmud bin eabd alrahman، ta: 749hi، (1420h = 1999mu)، bayan almukhtasari، ta1، alsaeudiat، dar almadni.

imam alharamayni، eabd almalik bin eabd allh bin yusif aljuayni، 'abu almaeali، ti: 478hi، (1428h - 2007ma)، nihayat almatlab fi dirayat almadhhabi، ta1، tahqiqu: eabd aleazim alddyb، dar alminhaji.

albukhari، eala' aldiyn، eabd aleaziz bin 'ahmadu، ta: 730hi، (1308h - 1890mi)، kashf al'asrar ean 'usul fakhr al'iislam albizdiwi، ta1، dar alkitaab al'iislamii.

albuhuti، mansur bin yunis bin 'iidris، 'abu alsaeadati، alhanbali، ta1051hi، kashaf alqinae ean matn al'iiqnaei، dar alkutub aleilmiati.

altirmidhii، al'iimam 'abu eisaa bn surata، altirmadhi، t: 279hi، (1421hi - 200mi)، jamie alsanan، ta1، dar 'iihya' alturath alearabi، bayrut.

altahanwi، muhamad bin ealiin aibn alqadi muhamad hamid bin mhmmd sabir alfaruqii alhanafii، ta: baed 1158hi، (1966mu)، mawsueat kashaf aistilahat alfunun waleulumi، ta1، tahqiqu: da. eali dahruji، maktabat lubnan nashiruna، bayrut.

aljirjani، ealiu bin muhamad bin ealiin alzayn alsharif aljirjanii (almutawafaa: 816hi، (1403hi - 1983mi)، altaerifati، ta1، dar alkutub aleilmiat bayrut، lubnan.

aljasas، 'abu bakr 'ahmad bin eulay، t 370 ha، (1417h)، sharh mukhtasar aikhtilaf aleulama'i، liltahawi، 'abu jaefar، 'ahmad bin muhamad bin salamat t 321hi، ta2، dar albashayir al'iislamiati، bayrut.

aljawhari، 'iismaeil bin hamad، 'abu nasr، t 393h، (1407h - 1987mi)، alsihah taj allughat wasihah alearabiat، ta4، bayrut، dar aleilm lilmalayini.

hijazi، muhamad farahati، 'athar butlan aleaqd fi alfiqh al'iislamii walqanun almadani، majalat kuliyat alsharieat walqanun bi'asyut، eadad 4، 1986m.

alhamawi، 'ahmad bin muhamad miki، shihab aldiyn alhamawy، ta: 1098hi، (1405 - 1985mi)، ghamz euyun albasayir، ta1، dar alkutub aleilmiati.

hanafay، muhamad alhusayni، nazariat albatlan fi aleuqud fi alfiqh al'iislamii، (1960)، bahath manshur bimajalat aleulum alqanuniat walaiqtisadiati، mujalad 2، eadad 1.

al'iishkaliaat altatbiqiat linazariat tahawul aleaqda، darisat muqaranatin، bimajalat kuliyat 'ahmad bin muhamad aleaskariat، lileulum al'iidariat walqanuniati.

aldisuqi، muhamad bin 'ahmad bin earfat aldisuqi ti: 1230hi، hashiat aldasuqi ealaa alsharh alkabira، da: ta، dar alfikri، du: t.

alraazi، muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafii، ta: 666hi، (1420hi - 1999mi)، mukhtar alsahahi، ta5، tahqiqu: yusif alshaykh muhamad، almaktabat aleasriatu، bayrut، sayda.

alruwyani، 'abu almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil، ta: 502 ha، bahr almadhhab fi furue almadhhab alshaafieayi، ta1، tahqiqi: tariq fathi alsayidu، dar alkutub aleilmiati.

alzubaydi. mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq، 'abu alfayd، alzzabydy alhusayni، almutawafaa sanat 1205h، taj alearus min jawahir alqamus، dar alhidayati، bi، t.

alziylei، euthman bin eulay، ti: 743 ha، (1313hi)، tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi، t: 1021 ha، ta1، alqahirati، almatbaeat al'amiriati.

alsabki، taj aldiyn، eabd alwahaab bin ealii bin eabd alkafi ti: 771hi، (1419ha)، rafae alhajib ean mukhtasar abn alhajibi، ta1، ealim alkutub.

alsarkhasi، muhamad bin 'ahmad bin 'abi sahla، ti: 483hi، (1414hi - 1993mi)، almabsut، da: tu، bayrut، dar almaerifati.

alsamirqandi، 'abu bakr muhamad bin 'ahmadu، eala' aldiyn، ta: 540hi، (1414=1994)، tuhfat alfuqaha'i، ta2، bayrut: dar alkutub aleilmiati.

alsinhuri، eabd alrazaaq 'ahmadu، ta1971ma، (1964)، alwasit fi sharh alqanun almadanii، ta3، dar 'iihya' alturath alearabii، lubnan.

alsiniki، 'abu yahyaa zakariaa al'ansarii alshaafieii، ti: 925hi، (1421hi)، fatah alealam bisharh al'iielam bi'ahadith al'ahkami، ta1، dar alkutub aleilmiati، bayrut، lubnan.

alsuyuti، eabd alrahman bin alkamal bin 'abi bakr bin muhamadi، jalal aldiyn، ta: 911ha (1403hi - 1983)، al'ashbah walnazayir fi qawaeid wafurue fiqh alshaafieiati، ta1، dar alkutub aleilmiati.

alshiybani، muhamad bin alhasana، bin farqad، 'abu eabd alllah alshaybanii ti: 189hi، (1433 - 2012) al'asla، ta1، dar aibn hazma، bayrut، lubnan.

alshiyrazi، 'abu 'iishaq 'iibrahim bin ealiin bin yusuf، ta: 476hi، bi: ta، almuhadhab fi fiqh al'iimam alshaafieayi، bi: ta، dar alkutub aleilmiati.

sadar alsharieatu، eubyd allah bin maseud almahbubi alhanafii، t 747 ha، (2006ma)، sharh alwiqayati، ta1، tahqiqa: d muhamad ramadan eabd allah 2002 ma، alnaashir: dar alwaraq، eaman، al'urdun.

alsaneani، muhamad bin 'iismaeil bin salah bin muhamad alhasni، almaeruf bial'amir، ti: 1182hi، bi: ta: subul alsalami، bi: ta، dar alhadithi.

altahawi، 'abu jaefar 'ahmad bin muhamad bin salamata، ta: 321hi، (1417)، mukhtasar akhtilaf alfuqaha'i، ta2، dar albashayir al'iislamiati، bayrut.

umar، d 'ahmad mukhtar eabd alhumidi، ta: 1424hi، wakhrun، (1429h - 2008mi)، muejam allughat alearabiat almueasirati، ta1، alnaashir: ealam alkutub.

aluumrani، yahyaa bin 'abi alkhayr bin salima، ta558hi، (1421h)، albayan fi madhhab al'iimam alshaafieayi، ta1، jidat، dar alminhaji.

aleani، badr aldiyn، mahmud bin 'ahmadu، ta: 855hi، (1420h)، albinayat sharh alhidayati، ta:1، bayrut، dar alkutub aleilmiati.

alghazaliu، 'abu hamid muhamad bin muhamad، altuwsi، ta: 505hi (1417)، alwasit fi almadhhabi، ta1، dar alsalami، alqahirati.

alghazawi، 'ajwad ealaa ghalba، (1978mi)، tahawul aleaqd bayn alsharieat walqanuni، majalat kuliyat aladab، jamieat baghdad، eadadi: 22.

alfiuwmi، 'ahmad bin muhamad bin ealiin alfiuwmi، ti: 770hi، bi: ti، almisbah almunir fi gharayb alsharh alkabira، almaktabat aleilmiati، bayrut.

alqadi abd alwahaab bin eali bin nasr، almaliki، bi: ti، almaeunat ealaa madhhab ealam almadinati، makat almukaramati.

alqadi abd alwahaab bin ealiin bin nasra، almaliki، ta: 422hi، (1420ha)، al'iishraf ealaa nakit masayil alkhilafi، ta، 1، lubnan، bayrut، dar aibn hazm.

alqadi abd alwahaab bin ealiin bin nasra، almaliki، ta: 422hi، (1430hi)، euyun almasayila، bayrut، dar abn hazm.

qilaeiji، eabd alhafiz muhamad eidu rawas، (2004)، butlan aleaqd fi alfiqh al'iislami، jamieat alkuayti، majalat alhuquqi، majlis alnashr aleilmi، eadad: 2، mujalad: 28.

qilaeaji، muhamad rawas، qanibi، hamid sadiq، (1408 - 1988)، muejam lughat alfuqaha'i، ta2، dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawziei.

alkaruri، du. 'iibrahim 'ahmad muhamad alsaadiq، (2015)، antiqas aleaqd fi alfiqh walqanun dirasat muqaranati، bahath manshur bimajalat aldirayati، aleadad alkhamis eashra.

alkasani، eala' aldiyn، 'abu bakr bin maseudin، alhanafii t 587hi، (1327hi)، badayie alsanayiei، ta1، dar alkutub aleilmiati.

allakhmi، 'abu alhasan ealiin bin muhamad، ta: 478h، (1432h)، altabsuratu، ta1، qutra، wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiati.

almawirdi. eali bin muhamad 'abu alhasan، t 450h (1414h - 1994mi)، alhawi alkabiru، ta1، bayrut، dar alkutub aleilmiati.

almujadadi، muhamad eamim al'iihsan، albarakatiu (1424=2003mi)، altaerifat alfiqhiatu، ta1، dar alkutub aleilmiati.

almarghinani، ali bin 'abi bakr bin eabd aljalil، 'abu alhasan، ta: 593hi، bi: ta، bidayat almubtadi fi fiqh al'iimam 'abi hanifat، bi: ta، maktabat wamatbaeat muhamad eali sabh، alqahira.

almarghinani، eali bin 'abi bakr bin eabd aljalil، 'abu alhasan، ti: 593hi، bi: ta: alhidayat sharh bidayat almubtadii، bi: ta، dar 'iihya' alturath alearabi، bayrut، lubnan.

masilihay، abd alfataah bin muhamadi، (1443h - 2022mi)، jamie almasayil walqawaeid fi eilm al'usul walmaqasidi، ta1، dar alluwluat lilnashr waltawzie، almansurati، masr.

almanawi، zayn aldiyn muhamad almadeui bieabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma almanawi alqahiriu ti: 1031hi، (1410h - 1990mi)، altawqif ealaa muhimaat altaearif، ta1، ealam alkutub 38 eabd alkhaliq thurut - alqahra.

almusili، eabd allh bin mahmud bin mawdud almusli، majd aldiyn، 'abu alfadla، ti: 683hi، (1356hi)، alaikhtiar litaelil almukhtar، da: ta، matbaeat alhalbi، alqahirati.

alnuwawi، 'abu zakaria، yahyaa bin sharaf aldiyn، t 676hi، bi: t، almajmue sharh almuhadhabi، bi: ta، dar alfikri.

alniysaburi، 'abu alhusayn muslim bin alhajaaj bin muslim alqushayri، t 261h، (1334hi)، alsahihi، dar altibaeati، aleamirata، turkia.

List of References

1. Al-Ashbah wa al-Nazāʾir fi Qawāʿid wa Furūʿ Fiqh al-Shafiʿiyya, ʿAbd al-Rahman ibn al-Kamal Jalal al-Din al-Suyuti (d. 911 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 1403 AH.

2. Al-Ashbah wa al-Nazāʾir, Zayn al-Din ibn Ibrahim ibn Nujaym al-Hanafi (d. 970 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 1st ed., 1419 AH.

3. Al-Asl, Muhammad ibn al-Hasan al-Shaybani (d. 189 AH), Dar Ibn Hazm: Beirut, 1st ed., 1433 AH.

4. Al-Bahr al-Ra’iq Sharh Kanz al-Daqa’iq, Zayn al-Din Ibrahim ibn Nujaym al-Hanafi (d. 970 AH), Dar al-Maʿrifah: Beirut, 1st ed., (n.d.).

5. Al-Bayan fi Madhhab al-Imam al-Shafiʿi, Yahya ibn Abi al-Khayr al-ʿUmrani (d. 558 AH), Dar al-Minhaj: Jeddah, 1st ed., 1421 AH.

6. Al-Binaya Sharh al-Hidaya, Badr al-Din Mahmud ibn Ahmad al-ʿAyni (d. 855 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 1st ed., 1420 AH.

7. Al-Fatawa al-Bazzaziyya (printed with Al-Fatawa al-Hindiyya, Dar al-Fikr: (n.d.), reprinted from the 2nd ed., al-Matbaʿa al-Kubra al-Amiriyya, Bulaq, Egypt, 1310 AH).

8. Al-Hawi al-Kabir, ʿAli ibn Muhammad al-Mawardi (d. 450 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 1st ed., 1414 AH.

9. Al-Hidāyah Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī, by ʿAlī ibn Abī Bakr al-Marghīnānī (d. 593 AH), Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī: Beirut, [n.ed.], [n.d.].

10. Al-Ikhtiyar li-Ta‘lil al-Mukhtar, ʿAbd Allah ibn Mahmud ibn Mawdūd al-Mawsilī (d. 683 AH), Halabi Press: Cairo, (no edition), 1356 AH.

11. Al-Ishraf ʿala Madhahib Ahl al-ʿIlm, Ibn al-Mundhir, Abu Bakr Muhammad ibn Ibrahim al-Naysaburi (d. 319 AH), Makkah Cultural Library: United Arab Emirates, 1st ed., 1425 AH.

12. Al-Ishraf ʿala Nukat Masaʾil al-Khilaf, Qadi ʿAbd al-Wahhab ibn ʿAli ibn Nasr (d. 422 AH), Dar Ibn Hazm: Beirut, 1st ed., 1420 AH.

13. Al-Istidhkar, Yusuf ibn ʿAbd al-Wahhab ibn ʿAbd al-Barr (d. 463 AH), ed. ʿAbd al-Muʿti Amin Qalʿaji, Al-Risala Foundation: (n.p.), 1st ed., 1414 AH.

14. Al-Kafi fi Fiqh al-Imam Ahmad, ʿAbd Allah ibn Ahmad ibn Muhammad Ibn Qudama al-Hanbali (d. 620 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 1414 AH.

15. Al-Mabsūṭ, by Muḥammad ibn Aḥmad al-Sarakhsī (d. 483 AH), Dār al-Maʿrifah: Beirut, [n.ed.], 1414 AH.

16. Al-Majmūʿ Sharḥ al-Muhadhdhab, by Yaḥyā ibn Sharaf al-Dīn al-Nawawī (d. 676 AH), Dār al-Fikr: [n.p.], [n.ed.], [n.d.].

17. Al-Mawsūʿah al-Fiqhiyyah al-Kuwaytiyyah, Ministry of Awqāf and Islamic Affairs, vols. 1–23: Dār al-Salāsil: Kuwait, 2nd ed.; vols. 24–38: Maṭābiʿ Dār al-Ṣafwah: Egypt, 1st ed.; vols. 39–45: Ministry of Awqāf: Kuwait, 2nd ed., 1404–1427 AH.

18. Al-Mubdiʿ fī Sharḥ al-Muqniʿ, by Ibrāhīm ibn Muḥammad ibn ʿAbd al-Wahhāb ibn Mufliḥ (d. 884 AH), Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah: Beirut, 1st ed., 1418 AH.

19. Al-Mughnī, by ʿAbd Allāh ibn Aḥmad ibn Muḥammad Ibn Qudāmah al-Ḥanbalī (d. 620 AH), Dār al-Fikr: [n.p.], 3rd ed., 1417 AH.

20. Al-Muhadhdhab fī Fiqh al-Imām al-Shāfiʿī, by Ibrāhīm ibn ʿAlī ibn Yūsuf al-Shīrāzī (d. 476 AH), Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah: [n.p.], [n.ed.], [n.d.].

21. Al-Muḥīṭ al-Burhānī fī al-Fiqh al-Nuʿmānī, by Maḥmūd ibn Aḥmad ibn ʿAbd al-ʿAzīz Ibn Māzah al-Ḥanafī (d. 616 AH), Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah: Beirut, [n.ed.], 1424 AH.

22. Al-Muḥkam wa-l-Muḥīṭ al-Aʿẓam, by Abū al-Ḥasan ʿAlī ibn Ismāʿīl Ibn Sīda (d. 458 AH), Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah: Beirut, 1st ed., 1421 AH.

23. Al-Muʿūnah ʿalā Madhhab ʿĀlim al-Madīnah, by al-Qāḍī ʿAbd al-Wahhāb ibn ʿAlī ibn Naṣr al-Mālikī (d. 422 AH), ed. Ḥamīsh ʿAbd al-Ḥaqq, [n.p.]: Mecca, [n.ed.], [n.d.].

24. Al-Qawaʿid, ʿAbd al-Rahman ibn Ahmad ibn Rajab (d. 795 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p., n.ed., n.d.).

25. Al-Qawanin al-Fiqhiyya, Ibn Juzayy Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad (d. 741 AH), Dar Ibn Hazm: Beirut, (n.ed., n.d.).

26. Al-Sihah Taj al-Lugha wa Sihah al-ʿArabiyya, Ismaʿil ibn Hammad al-Jawhari (d. 393 AH), Dar al-ʿIlm li-l-Malayin: Beirut, 4th ed., 1407 AH.

27. Al-Tabṣira, ʿAli ibn Muhammad al-Lakhmi (d. 478 AH), Ministry of Awqaf and Islamic Affairs: Qatar, 1st ed., 1432 AH.

28. Al-Taʿrifat al-Fiqhiyya, Muhammad ʿAmim al-Ihsan, Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 1424 AH.

29. Al-Taʿrifat, ʿAli ibn Muhammad ibn ʿAli al-Zayn al-Sharif al-Jurjani (d. 816 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 1st ed., 1403 AH.

30. Al-Tawqif ʿala Muhimmat al-Taʿarif, Zayn al-Din Muhammad al-Manawi (d. 1031 AH), ʿAlam al-Kutub: Cairo, 1st ed., 1410 AH.

31. Al-Wasīṭ fī al-Madhhab, by Abū Ḥāmid al-Ghazālī (d. 505 AH), Dār al-Salām: Cairo, 1st ed., 1417 AH.

32. Al-Wasīṭ fī Sharḥ al-Qānūn al-Madanī, by ʿAbd al-Razzāq Aḥmad al-Sanhūrī (d. 1971 CE), Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī: Lebanon, 3rd ed., 1964 CE.

33. Applied Problems of the Theory of Contract Transformation: A Comparative Study, Dr. Muhammad Ammar Turkmaniyya Ghazal, Journal of Ahmed Bin Mohammed Military College for Administrative and Legal Sciences, Qatar University, Vol. 1, No. 1, 2014.

34. Badaʾiʿ al-Sanaʾiʿ, Abu Bakr ibn Masʿud al-Kasani (d. 587 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 1327 AH.

35. Bahr al-Madhhab fi Furuʿ al-Madhhab al-Shafiʿi, ʿAbd al-Wahid ibn Ismaʿil al-Ruyani (d. 502 AH), ed. Tariq Fathi al-Sayyid, Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 2009.

36. Bayan al-Mukhtasar, Mahmud ibn ʿAbd al-Rahman al-Isfahani (d. 749 AH), Dar al-Madani: Saudi Arabia, 1st ed., 1420 AH.

37. Bidayat al-Mubtadi fi Fiqh al-Imam Abi Hanifa, ʿAli ibn Abi Bakr al-Marghinani (d. 593 AH), Muhammad ʿAli (Sibih) Library and Press: Cairo, (n.ed., n.d.).

38. Deficiency of the Contract in Jurisprudence and Law: A Comparative Study, Ibrahim Ahmad Muhammad al-Sadiq, Al-Dirayah Journal, No. 15, 2015.

39. Fath al-ʿAllam bi-Sharh al-Iʿlam bi-Ahadith al-Ahkam, Zakariya al-Ansari al-Suniki (d. 925 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 1st ed., 1421 AH.

40. Fath al-Qadir maʿahu al-Takmila, by Qadi Zadah, Ibn al-Humam Kamal al-Din Muhammad ibn ʿAbd al-Wahid al-Siwasi (d. 861 AH), Dar al-Fikr: (n.p., n.ed., n.d.).

41. Ghamz ʿUyun al-Basaʾir, Ahmad ibn Muhammad Maki al-Hamawi (d. 1098 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p.), 1st ed., 1405 AH.

42. Hashiyat al-Dusuqi ʿala al-Sharh al-Kabir, Muhammad ibn Ahmad ibn ʿArafa al-Dusuqi (d. 1230 AH), Dar al-Fikr: (n.p., n.ed., n.d.).

43. Jamiʿ al-Masaʾil wa al-Qawaʿid fi ʿIlm al-Usul wa al-Maqasid, ʿAbd al-Fattah ibn Muhammad Misīlhī, Dar al-Luʾluʾa li-l-Nashr wa-l-Tawziʿ: Mansoura, 1st ed., 1443 AH.

44. Jamiʿ al-Sunan, Muhammad ibn ʿIsa ibn Surah al-Tirmidhi (d. 279 AH), Dar Ihyaʾ al-Turath al-ʿArabi: Beirut, 1st ed., 1421 AH.

45. Kashf al-Asrār ʿan Uṣūl Fakhr al-Islām al-Bazdawī, by ʿAlāʾ al-Dīn ʿAbd al-ʿAzīz ibn Aḥmad al-Bukhārī (d. 730 AH), Dār al-Kitāb al-Islāmī: [n.p.], 1st ed., 1308 AH.

46. Kashshaf al-Qinaʿ ʿan Matn al-Iqnaʿ, Mansur ibn Yunus al-Buhuti (d. 1051 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: (n.p., n.ed., n.d.).

47. Mawsūʿat Kashshāf Iṣṭilāḥāt al-Funūn wa-l-ʿUlūm, by Muḥammad ibn ʿAlī al-Tahānawī (d. after 1158 AH), ed. Dr. ʿAlī Daḥrūj, Maktabat Lubnān Nāshirūn: Beirut, 1st ed., 1966 CE.

48. Muʿjam al-Lughah al-ʿArabiyyah al-Muʿāṣirah, by Dr. Aḥmad Mukhtār ʿUmar (d. 1424 AH), ʿĀlam al-Kutub: [n.p.], 1st ed., 1429 AH.

49. Muʿjam Luġat al-Fuqahāʾ, by Muḥammad Rawwās Qalʿajī and Ḥāmid Ṣādiq Qunībī, Dār al-Nafāʾis li-l-Ṭibāʿah wa-l-Nashr wa-l-Tawzīʿ: [n.p.], 2nd ed., 1408 AH.

50. Muʿjam Maqāyīs al-Lughah, by Aḥmad ibn Fāris ibn Zakariyyā (d. 395 AH), Dār al-Fikr: Beirut, [n.ed.], 1979 CE.

51. Mukhtār al-Ṣiḥāḥ, by Muḥammad ibn Abī Bakr ibn ʿAbd al-Qādir al-Rāzī (d. 666 AH), ed. Yūsuf al-Shaykh Muḥammad, al-Maktabah al-ʿAṣriyyah: Beirut, 5th ed., 1420 AH.

52. Mukhtaṣar Ikhtilāf al-Fuqahāʾ, by Aḥmad ibn Muḥammad ibn Salāmah al-Ṭaḥāwī (d. 321 AH), Dār al-Bashāʾir al-Islāmiyyah: Beirut, 2nd ed., 1417 AH.

53. Nihāyat al-Maṭlab fī Dirāyat al-Madhhab, by ʿAbd al-Malik ibn ʿAbd Allāh ibn Yūsuf al-Juwaynī (d. 478 AH), ed. ʿAbd al-ʿAẓīm al-Dīb, Dār al-Minhāj: [n.p.], 1st ed., 1428 AH.

54. Rafʿ al-Hajib ʿan Mukhtasar Ibn al-Hajib, ʿAbd al-Wahhab ibn ʿAli ibn ʿAbd al-Kafi al-Subki (d. 771 AH), ʿAlam al-Kutub: (n.p.), 1st ed., 1419 AH.

55. Sahih Muslim, Muslim ibn al-Hajjaj al-Qushayri (d. 261 AH), Dar al-Ṭibaʿa al-ʿAmira: Turkey, (n.ed.), 1334 AH.

56. Sharh al-Kawkab al-Munir, Ibn al-Najjar Muhammad ibn Ahmad al-Futuḥi al-Hanbali (d. 972 AH), Obeikan Library: Riyadh, (n.ed.), 1413 AH.

57. Sharh al-Wiqaya, ʿUbayd Allah ibn Masʿud al-Mahbubi (d. 747 AH), ed. Dr. Muhammad Ramadan ʿAbd Allah, Dar al-Warraq: Amman, 1st ed., 2006.

58. Sharh Mukhtasar Ikhtilaf al-ʿUlamaʾ, al-Tahawi, Ahmad ibn ʿAli al-Jassas (d. 370 AH), Dar al-Bashaʾir al-Islamiyya: Beirut, 2nd ed., 1417 AH.

59. Sharh Sunan Abi Dawud, Ahmad ibn Husayn ibn ʿAli Ibn Ruslan (d. 844 AH), Dar al-Falah: Fayoum, 1st ed., 1437 AH.

60. Subul al-Salam, Muhammad ibn Ismaʿil al-Sanʿani (d. 1182 AH), Dar al-Hadith: (n.p., n.ed., n.d.).

61. Tabyin al-Haqaʾiq Sharh Kanz al-Daqaʾiq, ʿUthman ibn ʿAli al-Zaylaʿi (d. 743 AH), Amiriya Press: Cairo, 1st ed., 1313 AH.

62. Tahdhib al-Lugha, Muhammad ibn Ahmad al-Azhari (d. 370 AH), Dar Ihyaʾ al-Turath al-ʿArabi: Beirut, 1st ed., 2001.

63. Taj al-ʿArus min Jawahir al-Qamus, Muhammad ibn Muhammad ibn ʿAbd al-Razzaq al-Zabidi (d. 1205 AH), Dar al-Hidaya: (n.p., n.ed., n.d.).

64. The Effect of Contract Nullity in Islamic Jurisprudence and Civil Law, Muhammad Farhat Hijazi, Journal of the Faculty of Sharia and Law in Assiut, Al-Azhar University, No. 4, 1986.

65. The General Theory of Obligation – Administrative and Non-Administrative Sources of Obligation, by Aḥmad Shawqī Muḥammad ʿAbd al-Raḥmān, Faculty of Law: Banha University, [n.ed.], 2008 CE.

66. The Nullity of the Contract in Islamic Jurisprudence, ʿAbd al-Hafiz Muhammad Qalʿaji, Journal of Law, Kuwait University, Vol. 28, No. 2, 2004.

67. The Theory of Nullity in Contracts in Islamic Jurisprudence, by Muḥammad al-Ḥusaynī Ḥanafī, Journal of Legal and Economic Sciences, Ain Shams University, no. 1, vol. 2, 1960 CE, pp. 179–203.

68. Transformation of Contract between Sharia and Law, Ajwad ʿAla Ghalib al-ʿAzawi, Journal of the Faculty of Arts, University of Baghdad, No. 22, 1978.

69. Tuhfat al-Fuqahaʾ, Muhammad ibn Ahmad al-Samarqandi (d. 540 AH), Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya: Beirut, 2nd ed., 1414 AH.

70. Usul al-Fiqh, Muhammad ibn Muflih al-Maqdisi (d. 763 AH), ed. Dr. Fahd al-Sadhan, Obeikan Library: (n.p.), 1st ed., 1420 AH.

71. ʿUyun al-Masaʾil, Qadi ʿAbd al-Wahhab ibn ʿAli ibn Nasr (d. 422 AH), Dar Ibn Hazm: Beirut, 1st ed., 1430 AH.

منشور

2025-09-30

إصدار

القسم

Articles

كيفية الاقتباس

الآثارُ الاستثنائيُة للعقدِ الباطلِ دراسةٌ فقهيّةٌمع بيانِ موقفِ نظامِ المعاملاتِ المدنيّةِ السّعوديّ. (2025). مجلة كلية العلوم الاسلامية, 83. https://doi.org/10.51930/jcois.2025.83.%p

المؤلفات المشابهة

1-10 من 35

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.